این گزارش نوشتۀ «رِیپوینتر» و «لئونارد مورفی» است که از بین نظریات تعداد زیادی از مصاحبهشوندگان و شرکتکنندگان جمعآوری شده است. حامی مالی این پروژه شرکت ZappiStore است و تیم محتوایی نظربازار آن را به فارسی برگردانده تا همۀ محققان بتوانند بهراحتی از این منبع غنی استفاده کنند.
نمونۀ بسیار خوبی از مزایای اتوماسیون شیشهگری است. اولین نمونۀ تجاری سیستم اتوماسیون شیشهگری در سال ۱۹۵۰ به بازار معرفی شد که به نام «مایکل اونز» در ایالتمتحده است. اتوماسیون به این معنا بود که تعداد بطریهای درستشده توسط هر فرد تا ۶۰۰درصد افزایش مییافت و هزینۀ بطریها نزدیک به ۸درصد کاهش پیدا میکرد. دیگر به شیشهگرهای حرفهای برای ساختن بطریها احتیاج نبود. منظور از این حرف، جذب و استخدام نیروی کار اضافی با سرعت بیشتر و مشکلات کمتر بود. بهبود روند ثابت و پیوستگی کار و کاهش هزینۀ تمامشدۀ هر بطری، مصارف گستردهتری برای آنها در مواد غذایی و نوشیدنی ایجاد کرد. هزاران نفر دیگر در صنعت شیشهگری به کار گذاشته شدند. مواد غذایی و نوشیدنیها و داروها تمیزتر و ارزانتر شده و دسترسی به آنها بهتر شد. شیشهگری مزایای اتوماسیون را برجسته میکند. مانند:
کاهش هزینههای تولید؛
افزایش تعداد خروجیهای هر نفر؛
افزایش کیفیت/پیوستگی و ثبات کارها و سرویسها؛
حذف افرادی با فنون خاص؛
افزایش ثروت هم در سرمایهگذاری کوتاهمدت و هم در بلندمدت.
اتوماسیون همانطور که برندههایی دارد، بازندههایی هم میسازد. در حرفۀ شیشهگری، شیشهگرهای ماهر موقعیت خاص خود را از دست دادند و شرکتهای رقیب به مشکل افتادند. اتوماسیون شیشهگری، ثروت و کار تولید کرد و به جامعۀ پیشرفته کمک کرد؛ اما همۀ اینها بهمعنای کاهش درآمد بعضی افراد و ازدستدادن کار و موقعیت آنها نیز بود. بعضی از افرادی که در سیستم سنتی شیشهگری مشغول بودند، توانستند به شغلهای دیگری در این بازار وارد شوند؛ جایی که تعداد کم محصولات را با ارزش بیشتر برای فروش ترکیب کردند. در این مقاله به توضیح اتوماسیون و آیندۀ آن میپردازیم.
از زور بازو به نیروی ذهن
اتوماسیون، در آغاز، نیروی کار غیرماهر را تحتتأثیر قرار داد؛ به مانند کشاورزانی که از نیروی اسبها و آبهای روان استفاده میکنند. سپس، بهخصوص در طول انقلاب صنعتی و قدمگذاشتن به قرن بیستم، کارگران ماهر را هدف قرار داد؛ مانند شیشهگران و بافندهها و سازندگان ماشینها.
از دهۀ ۱۹۵۰ به بعد، اتوماسیون به کارمندان اداری (یقهسفیدها) حمله کرد (مانند کارکنان بانک یا مالی). بهدلیل رشد کارخانجات بهوسیلۀ اتوماسیون، هزینهها سرشکن شد، پیوستگی و ثبات بهبود یافت، گسترۀ خدمات افزایش یافت و در ۴۰تا۵۰ سال تعداد کل کارکنان بیشتر شد. بههمراه رشد کلی، بازندههایی هم بودند؛ مانند نیروی کار دفترهای شعب کوچکتر. با ورود به دهۀ ۲۰۰۰، تعداد کل استخدامشدگان نیز رو به سقوط گذاشت.
از «هنری فورد» به بعد از فورد
نمونۀ قدرتمند دیگری از اتوماسیون، صنعت خودروسازی است. ماشینهای اولیه با دست ساخته میشدند؛ ولی روند اتوماسیونسازی مبتکران صنعتی مانند هنری فورد، ماشینها را ارزانتر و نگهداری آنها را آسانتر ساخت. درنتیجه، صنعت خودروسازی رشد فزایندهای پیدا کرد، میلیونها نفر استخدام شدند، ثروت تولید شد و جامعه را عوض کرد. در ۳۰ سال گذشته، رشد اتوماسیون تعداد افراد استخدامی را در شرکتهای خودروسازی بسیار کم کرد. رشد قسمت نیروی انسانی صنعت دیگر نمیتوانست از رشد و بازده اتوماسیون پیشی بگیرد.
در اولین روزهای اتوماسیون، یکی از موانع سخت، کمشدن گزینههای در دست بود. برای مثال: «هر رنگی که دوست دارید تا زمانی که سیاه باشد»، یعنی گزینههای زیاد در اتوماسیون وجود نداشتند. با پیچیدهترشدن اتوماسیون در تولید خودکار، گزینهها و انتخابها نیز متنوعتر شد و تا به امروز نیز بر تعداد آنها اضافه میشود.
اتوماسیون در دنیای امروز
اتوماسیون درحال پیشرفت است و بهزودی بسیار هوشمندتر خواهد شد. در برخی صنایع، مانند بازار استیل و خودروها و بانکداری، نتیجۀ این پیشرفت، ریزش قابل ملاحظۀ نیروی کار بوده است. در بخشهای دیگری مانند برنامهنویسی و تصویرسازی دادهها و اقتصاد مشترک، اتوماسیون استخدام نیرو را افزایش داده است.
از رباتهای داخل کارخانههای ما گرفته تا پهپادهایی که روزانه وظایف بیشتری را انجام میدهند، تست خودکار خون و دی.ان.ای و دستیارهای هوشمند گوشیهای همراه (مانند سیری یا Siri برای گوشیهای شرکت اپل)، مدام درحال شکلدادن و دوباره شکلدادن محیط کار و اقتصاد و جامعۀ ما هستند. اتوماسیون یک سفر است و نه یک مقصد.
اتوماسیون در ایران
آنچه در گذشته از آن بهعنوان سیستم اتوماسیون اداری یاد میشد، شکل تکاملیافتۀ سیستم دبیرخانه است. اتوماسیون برای جایگزینشدن روش دستی ثبت و شمارهدهی مکاتبات بهکار میرفت و انواع نامههای اداری را شامل میشد. اما امروزه در ایران، تکنولوژی اتوماسیون علاوهبر سیستمهای اتوماسیون اداری، در تحقیقات بازار نیز استفاده میشود.
در ایران شرکتهای مختلفی از این تکنولوژی استفاده میکنند. برای مثال، شرکت نظربازار با استفاده از اتوماسیونسازی، به ارائۀ راهکارهای تحقیقات بازاری پرداخته و تحقیقات بازار را برای تولیدکنندگان و سایر شرکتها راحتتر کرده است. یا مثلاً شرکت «چارگون» با استفاده از اتوماسیونسازی به ارائۀ راهکارهای یکپارچۀ سازمانی پرداخته و مدیریت فعالیتهای سازمانی را آسانتر کرده است.
شرکت چارگون با تمرکز بر نیازمندیهای آشکار و پنهان بازار، مجموعهای از نرمافزارهای یکپارچه را ارائه کرده است که از طریق راهکارهای خلاق و بومیسازیشده، پاسخگوی نیازها و مشکلات سازمانهای ایرانی هستند. مجموعه نرمافزارهایی که شامل بستر ارتباطی یکپارچۀ اتوماسیون اداری و راهکارهای مدیریت منابع سازمانی در حوزههای مختلفی همچون منابع انسانی و مالی و لجستیک هستند.
اتوماسیون و کیفیت
اتوماسیونسازیهای موفق همواره هزینهها را کاهش میدهد، سرعت را زیاد میکند و پیوستگی را معمولاً افزایش میدهد؛ اما اثر آن بر کیفیت بسیار متفاوت است. در کامپیوترها و لنزهای چشمی و لوازم موتور، بهطورکلی اتوماسیون کیفیت عالیتری را ارائه میدهد. اما در مواردی مانند مد و موزیک و غذای انسانها، دقیقاً برعکس عمل میکند. معمولاً اتوماسیون به یکی از دلالیل زیر کیفیت محصول یا خدمات خاصی را پایین میبرد:
اتوماسیونسازی هنوز به دوران بلوغ و رشد کامل خود نرسیده است.
بازار هدف میل دارد محصول ارزانتر و نامرغوبتری را بخرد.
در انتها، این مشتریان هستند که همیشه تصمیم گرفته و میگیرند که یک راهکار بهاندازۀ کافی برای مشکلِ دردست مناسب است یا خیر. فروشندهها نباید به آنها بگویند که چه چیزی را بخرند و انتخاب کنند.
اگرچه، اگر قرار بر این باشد که اتوماسیون بهترین کیفیت را تحویل بدهد و مردم استانداردهای کیفی را افزایش دهند، پس ضروری است که مردم کیفیت خدمات را بررسی کنند. رسیدن به این راهحل روشهای متعددی دارد. برای مثال: استفاده از اسم برندهای مختلف روی محصولات آنها (مانند Milward Brown’s Link Test) یا استفاده از بنچمارکها و ارائۀ محتوای کلی به پروسۀ درحال انجام.
در بعضی مواقع، پیوستگیای که اتوماسیونسازی با خود بههمراه میآورد، بهعنوان نکتهای منفی یاد میشود؛ مانند لباسها و خانهها یا کاشیهای یکسان. در باقی نمونهها، این ویژگی، ویژگی اصلی کار محسوب میشود: مانند تراشههای کامپیوتری و خدمات بانکی و مواد دارویی.
در بسیاری از موارد، محصول یا خدماتی که نیروی کار ماهر انسانی در یک شاخۀ خاص ارائه میدهد، بسیار غنیتر از کار دست ماشینها باقی مانده است. البته قیمت مطالبهشده برای این محصولات تک و یکتا و آنهایی که در تعداد انبوه با کمک ماشینها ساخته شده است، بسیار چشمگیر است. در سالهای اخیر، رشد زیادی در کالاهای «آرتیسان» یا «دستی» مشاهده شده است که توسط پیشهوران و هنرمندان ماهر تولید میشوند (مانند نان و پنیر). این کالاها معمولاً گرانترند و کیفیت ثابتی ندارند.
خودت انجام بده (Do It Yourself-DIY) و اثر اتوماسیونسازی
یکی دیگر از بههمریختگیهای اتوماسیون، ایجاد و رشد گزینههایی است که با DIY میآیند. برای مثال: معرفی دستگاه پاسخگوی خودکار (ATM) به این معناست که ما میتوانیم بدون کمک کارمند بانک پول بگیریم. بهتازگی، این روش به ساخت صندوقهای خودکار در فروشگاهها منجر شده است.
از اثر اتوماسیونسازی DIY اغلب بهعنوان ضدمداخلهگری (برداشتن و حذف مداخلهها) یاد میشود. نمونههای آشنای نقشهایی که از این موضوع تأثیر گرفتهاند، آژانسهای مسافرتی و فروشندههای بیمه و کارمندان بانک هستند.
پلتفرمهای DIY مانند سایتهای مسافرتی، ای.بی، ایربینب و فعالیتهای مهمتر مانند مبادلۀ اتوماتیک و روزنامهنگاری و تبلیغات برنامهریزیشده، دورنمای اتوماسیون را بر هم ریخته کرده است. «اقتصاد گیگی یا استخدام موقت نیرو به جای دائم»، مانند رانندههایی که برای شرکت ATM و ATM کار میکنند، نمونۀ قابل ذکر دیگری از این فرایند اتوماسیونسازی است.
این تغییرها هزینه را کاهش میدهد، دسترسی خدمات را بهتر میکند و این تغییرها مردم را بیشتر در کنترل زندگی خود قرار میدهند.
گزارش Grit
بهروزترین موج مطالعات سایت تحقیقاتی GreenBook GRIT (کتاب سبز)، بخشی دربارۀ اتوماسیونسازی در تحقیقات بازاریابی داشت. این گزارش تأیید کرد اتوماسیون در تمامی اطراف ما فعال شده است و درحال حاضر برخی سازمانها از پلتفرمهای اتوماسیونسازی استفاده میکنند.
این جدول درصدی از شرکتکنندگان Grit در این نظرسنجی را نشان میدهد که از پلتفرمهای اتوماسیونسازی برای انجام محدودۀ وسیعی از فعالیتهای خود استفاده میکنند. رتبهبندی جدول از محبوبترین به منفورترین است. شاید عجیب بهنظر برسد که براساس یافتههای این نظرسنجی بیش از ۴۰درصد پاسخدهندگان از اتوماسیونسازی برای آنالیز دادههای نظرسنجی و کشیدن نمودارها استفاده میکنند؛ اما بیشتر پلتفرمهای نظرسنجی امروزه گزینههایی خودکار را پیشنهاد میدهند تا مجموعهای از نمودارهای استاندارد متشکل از نتایج و خروجیها بسازند. بله، اتوماسیون، کمتر یک فروپاشی باینری و بیشتر یک تسلسل است. تعداد افرادی که از اتوماسیون استفاده خواهند کرد، رو به افزایش خواهد گذاشت و پهنا و عمق کارهایی که اتوماسیون ممکن میسازد نیز ما را انگشت به دهان خواهد کرد.
دیدگاه مشترکان اتوماسیونسازی
بهعلاوۀ بازخورد گرفتهشده از جمعسپاری و نقد Grit، من با دو نفر از کاربران مزایدۀ اتوماسیون ZappiStore، آقایان برایان لی از شرکت Valspar و دان دیفوریو از شرکت T-Mobile که هر دو در آمریکا هستند، مصاحبه کردم تا دیدگاه تازهای بهدست بیاورم. خلاصۀ این مصاحبهها:
هر دو از ابزار خودکار ZappiStore برای تست ایدهها و مفاهیم و تبلیغات برای نیازهای تحقیقاتی خود استفاده میکنند. این آزمایشها براساس سرعت زیاد و هزینۀ کم و استانداردسازی دستهبندی میشوند.
مزیت اصلی، طبق گفتۀ برایان و دان، توانایی پاسخدادن به درخواست سهامداران و استقبال از درخواستهای آنهاست که تحقیق و بازخورد سریع مصرفکننده را میخواهند تا تصمیمات تجاری بهتری بگیرند.
من از دان و برایان پرسیدم: «آیا طبیعت استانداردسازی سخت این ابزارهای اتوماسیونسازی، نوعی مشکل است یا خیر؟» آنها موافق بودند که تستهای استانداردسازیشده برگ برنده هستند. سهامدار ممکن است بخواهد تست را انجام بدهد و بعضی از پرسشها را تغییر دهد. با ابزارهای استاندارسازی، گزینههای تغییر پرسشهای دردسترس، برای سهامداران آسان است: الف) از آزمایش به نحوی که هست استفاده کنند؛ ب) آزمایش نکنند؛ پ) پول بیشتری بدهند و زمان بیشتری صرف کنند تا راهکاری متناسب برای آنها ساخته شود.
من دربارۀ پولی که ذخیره کردند و سرعت این خدمات نیز از آنها پرسیدم. هر دو پاسخ دادند که ذخیرههای ارزی مهم و مورد توجه هستند؛ اما در بیشتر مواقع، سرعت فراوان بود که مزیت اصلی بهشمار میآمد.
تهدیدات اتوماسیونسازی
اتوماسیونسازی یعنی تغییرات و هر کسی تغییرات را دوست ندارد.
هوش مصنوعی (AI) ممکن است بخش زیادی از اتوماسیون امروز را فرا بگیرد و آن را زائد کند.
امکان دارد اتوماسیون گزارههای ساده و نه گزارههای اصلی را گزارش دهد.
اگر مشتریان تحقیقات، با هوش مصنوعی جایگزین شوند، عنصر انسانی در تأمین تحقیقات بازاریابی بیمعنا خواهد شد.
اندیشۀ کاهش هزینه ممکن است به وظایفی سرایت کند که نمیتوان آنها را به صورت خودکار درآورد؛ زیرا چندین راهکار خوب را از بین خواهد برد.
احتمال ظهور تأمینکنندهای پرقدرت و انحراف بازار از شکل اصلی خود وجود دارد؛ مانند گوگل در تبلیغات آنلاین.
چرخۀ حیات برخی ابزارهای جدید برای تولید ثروت بسیار کوتاه خواهد شد.
ریسک عصبانیشدن خریداران (مانند خریداران یک مشترک تحقیقات) و پسزدهشدن از سمت خریدار وجود دارد.
اتوماسیون امروزی، سه گرایش بزرگ
امروزه سه گرایش بزرگ در اتوماسیون وجود دارد:
رباتها: وسیلههایی که بدون حضور شخص کار میکنند. برای مثال، ماشینها و قطارهای خودرو، ثبتهای خودکار در هتلها، پهبادها و رباتهای داخل کارخانهها.
پلتفرمها: برنامهها و نرمافزارهایی که وظایف و بازارها را بدون واسطه کردهاند. برای مثال، Expedia، ZappiStore، Lift و نظربازار.
هوش مصنوعی: اتوماسیونی که به وظایف و مشاغل هجوم میبرد، بهعنوان یک آنالیزر و بهشکلی خلاقانه به برداشت دادهها مشغول میشود تا از جعلِ تحقیقات طرحی جلوگیری کند و نیز استراتژیهای صنعتی و تجاری پیشنهاد میکند.
آیندۀ اتوماسیون کجاست؟
«رِیپوینتر» و «لئونارد مورفی» جمع خواستههای کوتاه و میانمدت خود از اتوماسیون را بهاشتراک گذاشتند. فرصتهای کلیدی اینها هستند:
یکپارچهسازی تصویر مشتری با دادههایی که از منابع مختلف درحال رسیدن هستند که در قالبی با دسترسی راحت ذخیرهسازی شده و توسط ابزار خودکار بازرسی شوند.
افزایش توانایی کارمندان ماهر برای انجام تحقیقات بیشتر و گذراندن زمان بیشتری روی محتوا و مفاهیم تا زمان کمتری را برای نظارت و تکرار و چککردن خطاها سپری کنند.
قادرساختن شرکتهای تحقیقات بازاریابی به رقابتیترشدن و واردکردن شرکتهایی که تحقیقات بازاریابی انجام نمیدهند.
گسترش تحقیقات بازاریابی بین صنایع کوچک و متوسط؛ زیرا راهکارهای تحقیقاتی بدون احتیاج به تیمهای حرفهای کارآمدتر خواهند شد.
ایجاد و توسعۀ رویکردهای تحقیقاتی در بازار که میتواند به تغییرات تکنولوژی در زندگی مصرفکنندگان وصل شود (مانند رویکردهای اپ یا برنامهمحور).
ساخت نمونههای کوچک و سادۀ محصول با قیمت پایین یا با مدل مشترکان.
به آنالیزرها اجازۀ کارکردن بر پروژههای بیشتر و سپریکردن زمان بیشتر روی تحلیلها دادن تا کمتر مشغول طرح و لجستیک شوند.
به محققان فرصت کارکردن با مقادیر بیشتری از داده را دادن تا از استانداردها و اتوماسیون و قدرت پردازش استفاده کنند.
تأثیرات اتوماسیون در تحقیقات بازار را در مقالۀ «اتوماسیون در تحقیقات بازاریابی، یک سفر و نه یک مقصد» میتوانید بخوانید.
خوشبینی به اتوماسیون
دیدگاه خانم «جوان لوییس» میتواند همۀ ما را به اتوماسیون خوشبینتر کند:
«صنعت تحقیقات درحال تغییر و رشد سریعی است که بههمریختگیهایی در نوع شغلهای موجود و تعداد آنها بهوجود میآورد. تکنولوژی و اتوماسیون با هم ترکیب شدهاند تا نیرویی عظیم در پشت پردۀ این تغییرات باشند. همانطورکه بقیه نیز یادآور شدند، بخشهایی از دنیای تحقیقاتی هستند که با ظهور راهکارهای اتوماتیک بهشدت عوض میشوند. این فرایند از قرنها پیش شروع شد.
این تغییرات از چشم بعضی بهعنوان خطر، نهتنها برای شغلهایشان، بلکه برای کل صنعت نیز بهنظر میرسند. اگرچه من مخالف این موضوع هستم. تغییرات تکنولوژی و اتوماسیونسازی و دانشهای ادغامی، مجموعهای پویا از فرصتهای موفقیتآمیز را در محتوا، مفاهیم و آنالیزها در یک نسل بهوجود میآورند. این زمان، مرحلۀ بسیار پرهیجانی در رشتۀ ما در ۳۰ سال گذشته است. محققان باید پرشور باشند و افراد نگران حرفۀ خود باید به این رشتۀ پویا جذب بشوند. مشترکان تحقیقات و محققان شرکتها و تأمینکنندگان تحقیقات، در پیش روی خود فرصتهای فوقالعادهای دارند.»
بگذارید سه دلیل اصلی برای خوشبینی نسبت به اتوماسیون را برای شما روشن کنم:
«اول اینکه رشتۀ ما درحال گسترش برای پذیرش متخصصان جدید و جالب است و امروزه محققان میتوانند در علم دادهها، عصبشناسی، فیزیولوژی، کدنویسی، قومشناسی، اقتصاد، اتوماسیون و… کار کنند. فرصت کمکهای تجاری، از اصول سنتی یا پیشپاافتاده برای اشخاص داخل این رشتههای روبهرشد و بسیار هیجانانگیز محسوب میشود. توانایی کارکردن با این رشتهها و یادگیری از آنها برای محققان بیسابقه است. ما میتوانیم از این منابع مختلف یاد بگیریم یا آنها را با هم بیامیزیم تا درک بهتری به صنعت و تجارت خود وارد کنیم.
دوم اینکه اتوماسیون و تکنولوژی به ما دسترسی به محدودۀ وسیعی از دادههای رفتاری را دادند که در گذشته در اختیار نداشتیم. تکنولوژی همیشه باعث دادههای ارزانتر و سریعتر بوده و این مسئله بسیار مهم است؛ اما اکنون این ابزار جدید دریچههای جدیدی را باز کردهاند: دادههای اجتماعی، آنالیز متون، دادههای اینترنتی، دادههای ردیابی شخصی، دادههای بازخورد تبلیغاتی و… . تأمینکنندگان و محققان مشترک الآن میتوانند واقعیت را از طریق داده ببینند و آن دادهها را به اطلاعات هر فرد یا نحوۀ رفتار او اضافه کنند. آنها با کمک نظرسنجیها و تحقیقات عمقی کیفی میتوانند ریشهایتر کار انجام بدهند تا سرگذشت مشترکان خود را که تجارتشان بر پایۀ آنها نوشته شده است، کاملتر و مفهومیتر بسازند.
سوم اینکه اتوماسیون و تکنولوژی در شرف کمک به ما برای حل مشکل طاقتفرسای چگونه عملیکردن مفاهیم و حسهاست. هوش مصنوعی به ما کمک میکند تا داستانهای متقاعدکنندهتری بگوییم و سیستمهای تعاملی به مشترکان کمک میکند تا به اطلاعاتی مورد نیاز خود برسند و حجم زیادی از نمودارهای اطلاعاتی بر سر آنها خراب نشود.
اگرچه، این دیدگاه خوشبینانه از آینده تنها برای کسی عملی خواهد شد که حاضر به درچنگگرفتن این فرصت باشد. اشخاص و شرکتهایی که با اعتمادبهنفس بهسمت اتوماسیون و تکنولوژی و دانشهای ادغامی حرکت کردند، به برداشت از توان بالقوۀ خود خواهند رسید و برای خود آیندهای مجزا خواهند ساخت که از دنیایی پویاتر لذت خواهند برد. کسانی هم که این کار را با ترس و هراس انجام بدهند، خود را در پشت سر همگی ما در دهههای آینده خواهند دید.»
علاوهبر صحبتهای خانم «جوان لوییس»، خانم «هلنا پروپوتاپاپاس» نیز چشمانداز تازهای را از کمک اتوماسیون به محققان جوان مطرح کرده است. هلنا در این مقاله این مبحث را بیان میکند که برای محقق جوان، ساعتها وقتگذاشتن در بررسی دادهها، بهعنوان بخشی از یادگیری، خوب است و دربارۀ «شروعی متفاوت و فراهوشمند» صحبت میکند
همچنین اگر علاقهمند به دانستن اطلاعات بیشتر دربارۀ «اتوماسیون» هستید، میتوانید مقالۀ «اتوماسیون و مفاهیم گستردهتر آن» را بخوانید.
منابع:
blog.zappistore.com/five-market-research-trends-for-2017
newmr.org/automation-and-market-research-report/
http://blogad.ir/automation-and-its-future/